ni Ailene N. Diaz

Manila (21 May) -- San yana nga tuig nga selebrasyon san World Hypertension Day, nagpahinungod nga mahipasamwak sa publiko an kahibabruan san katabaan o obesity ngan an epekto sini ngadto san hypertension, kon diin yaun Un bilyon nga ada san husto nga edad sa kalibutan an overweight o subra sa timbang, ngan yaun masubra 300 milyones sini an obese o subra an taba.

An tema yana nga tuig mao an "Healthy Weight-Healthy Blood Pressure," kay an timbang in yaun direkta o indirekta nga epekto ngada san sakit san kasingkasing, stroke, sakit sa kidney ngan diabetes.

An pagiging mataba in marig-on nga gindudugtong ngada san hypertension nga pwede magdadara ngada sin problema panlawas sugad san stroke, heart failure, aneurysm, type 2 diabetes, kidney failure ngan pipira nga porma san kanser. Ngan ini nga mga kondisyon in may pagka delekado.

An problema san timbang in nagtitikadako nga ginkakaritan san kadam-an nga tawo sa kalibutan.

An katabaan liwat dida san mga batan-on in nagtitikadamo, ngani, sa bug-os nga kalibutan, sayo san unom nga kabataan in ginkokonsiderar nga subra an timbang o overweight.

Pipira san mga eksperto nasugad nga an obesity o an katabaan in tungod san globalisasyon. An pagbalhin tikang sa uma, baryo, bungto o probinsya ngadto san syudad nga kahimtang in nagdara sin kadak-an nga pagbabag-o san kiwa o lifestyle dida san katawhan. Imbis nga gumamit san kusog dida san kaumhan o san palibot, an mga tawo sa syudad ada nagtatrabaho sa atubangan san lamesa. Nag-iban an aktibidades pero nagtikadako an pressure o bug-at. Kadak-an san mga tawo yana ada san malaksi nga kiwa san kinabuhi diin napabor san himyang nga kahimtang labi na dida san pagpili san pagkaun kon diin mas karuyag an madali ig-andam sugad san fastfood ngan naka package nga pagkaun nga puno sin taba, asukar ngan asin.

An panuyo san World Hypertension Day in para mapromoter an pagdiskubre, pagpugong, ngan pakaglikay san arterial hypertension dida san katawhan. Ini an adlaw san pag edukar matungod san high blood pressure nga mao an kadak-an ngan nagsasayuan nga kausa san kamatayon pinaagi san strokes, atake sa kasingkasing ngan sakit sa kidney sa bug-os nga kalibutan.

Segun san Department of Health, an hypertension in sayo san lima nga nangunguna nga kausa san kawad-i kinabuhi.

An High Blood Pressure in komon san may edad lahos 35 anyos ngan mga kaarugan. Ini nga kondisyon in nadominar dida san mga magtaba, subra nga mainum, ngan kababayen-an nga nagamit birth control pills. Adton mga nag-iilob san diabetes, gout, ngan sakit san kidney in kaurugan nga nakaka ekspereinsya hypertension kasya sadton waray sini.

Yaun damo nga pitad an pwede sundon san tawo para maprotehiran an kalugaringon sini nga hypertension. An promero mao in an kahibaro san imo blood pressure. Kon an blood pressure in ada sa borderline or huruhitaas, magpaimud dayon sa doctor para sin assessment.